Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Naftali Bennett ayaa ka dhoofay garoonka diyaaradaha ee Sharm El-Sheikh ee dalka Masar fiidnimadii xalay kaddib markii uu kulan la qaatay dhaxal-sugaha Abu Dhabi Mohammed bin Zayed iyo Madaxweynaha Masar Abdel Fattah El-Sisi, kulankaas oo aan horay loo sii shaacin.
Waxa ay warbaahinta Israa’iil ku tilmaantay dhacdo aan hore loo arag, sidoo kale Channel 13-ka Israa’iil waxa ay sheegtay in shir-madaxeedkan uu ku saabsanaa waxa ay ku tilmaantay khatarta Iran, waxayna warbaahinta kale ka hadashay arrimo kale oo shir madaxeedkan lagaga hadlay oo ay ka mid yihiin in laga wada hadlo saameynta dhaqaale ee uu keenay hawlgalka millatariga Ruushka ee Ukraine, iyo faylka tamarta iyo sugnaanta cuntada.
Dhankeeda, madaxtooyadda Masar ayaa tilmaantay in kulanka looga hadlay arrimaha tamarta iyo haqab-beelka cuntada iyadoo la eegayo saamaynta ay ku yeelan karaan horumarka caalamka.
War qoraal ah oo uu daabacay afhayeenka madaxtooyadda Masar ayaa lagu sheegay in kulankaasi lagaga wada hadlay saamaynta ka dhalan karta horumarka caalamka, gaar ahaan dhanka tamarta, xasiloonida suuqa iyo sugnaanta cuntada, iyadoo sidoo kale la isku dhaafsaday aragtiyo la xiriira horumarradii ugu dambeeyay ee arrimaha caalamiga iyo kuwa gobolka.
Dhankiisa, xafiiska ra’iisul wasaaraha Israa’iil ayaa sheegay in saddexda hoggaamiye “ay ka wadahadleen xiriirka ka dhexeeya saddexda waddan iyada oo la eegayo horumarradii ugu dambeeyay ee caalamka iyo kuwa gobolka iyo siyaabaha kor loogu qaadi karo dhammaan heerarka ee gobolka”.
Wakaaladda wararka ee rasmiga ah ee Imaaraatka Carabta ayaa sheegtay in kulanka saddex geesoodka ah “ay ka wadahadleen xoojinta xiriirka ka dhexeeya dalalka iyo muhiimadda ay leedahay iskaashiga, isuduwidda iyo wadatashiga si loo daboolo himilooyinka horumarka iyo xasilloonida gobolka, amniga tamarta iyo xasilloonida suuqyada adduunka.
Professor Tariq Fahmi oo ku takhasusay cilmiga siyaasadda oo kulanka ka hadlay ayaa sheegay in horumar wanaagsan uu ka jiro xiriirka u dhexeeya Israa’iil iyo Masar oo ay ka mid tahay sameynta diyaarado toos ah oo u dhexeysa labada dal, taasoo sare u qaadi doonta dalxiiska.
Hadallo laga sii daayay telefishinka, Fahmi wuxuu ku sheegay in booqashadii Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil uu ku tagay Sharm el-Sheikh ay tahay markii labaad tan iyo bishii Sebtembar ee la soo dhaafay ayna muhiimad weyn u leedahay qaab dhismeedka iskaashiga gobolka, u wareejinta biyaha fadhiya faylalka gobolka qaarkood, iyo in lagu heshiiyo go’aan Mashaariicda iyo iskaashiga ku dhex jira qaabka xiriirka wadajirka ah ee Masar iyo Israel iyo Emirates.
El-Sisi ayaa la kulmay Bennett bishii hore ee September, kulan ka dhacay Sharm El-Sheikh, kaasoo Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil uu ku tilmaamay mid aad muhiim u ah oo aad u wanaagsan, isagoo tilmaamay inay aasaas u yihiin xoojinta xiriirka qotoda dheer iyo horumarinta danaha labada dal.
Tariq Fahmi ayaa filayey in kulankani uu dariiqa u furi doono suurta galnimada in la soo celiyo kulamada noocaan oo kale ah, iyo ku biiritaanka dhinacyo gaar ah oo Carbeed oo ka socda dhinaca Falastiin, kuwaas oo u adeegi doona arrimaha Carabta iyo gobolka, oo aan ahayn kaliya mashaariicda amniga iyo iskaashiga.
Falanqeeye siyaasadeed oo reer Masar ah ayaa tilmaamay in Qaahira ay raadineyso inay wax ka bedesho hab-maamuuska amniga ee heshiiskii nabadeed ee ay la gashay Israa’iil 1979-kii, si ay Masar u hesho ammaan dheeraad ah oo ku aaddan gacanka jasiiradda Siinaay.
Bishii November ee la soo dhaafay, afhayeenka milateriga Masar ayaa ku dhawaaqay in guddiga militariga ee wadajirka ah ee Israa’iil ay isku raaceen in wax laga beddelo heshiiska amniga, iyadoo la kordhinayo tirada ciidamada ilaalada xuduudaha iyo awoodooda aagga xadka ee gobolka Rafah ee Masar.
Fahmi ayaa sharaxay in sidoo kale kulanka looga hadlay iskaashiga dhanka gaaska, gaar ahaan awoodda Masar gaaska iyo dhoofintiisa dibadda.
Waxa uu intaa ku daray in laga wada hadlay sidii loo dhamayn lahaa heshiis ku saabsan faylalka Nukliyeerka ee Iran, iyo ujeedada Washington ee ah in Ilaalada Kacaanka Iran laga saaro liiska argagixisada, taas oo saameyn ku yeelan doonta amniga qaranka Carabta iyo gobolkaba, ma ahan oo keliya Khaliijka oo keliya.
Sida ay sheegtay wakaaladda wararka ee Anadolu, warbaahinta Israa’iil ayaa sheegtay in qodobbada xudunta u ah shirka saddex geesoodka ah ay ka mid tahay suurtogalnimada ah in sare loo qaado tirada saliidda ee uu Imaaraadku dhoofiyo, iyadoo uu sare u kac xooggan ku yimid qiimaha saliida ee suuqyada caalamka.
Cilmi-baaraha u dhashay dalka Masar ee dhinaca ammaanka iyo siyaasadda Axmed Maulana oo la hadlay Aljazeera Net, waxa uu aaminsan yahay in booqashadu ay la xiriirto marka hore xoojinta wada shaqaynta Gaaska, si ay Israa’iil u kordhiso tirada ay siiso Masar, ka dibna ay meesha ka saarto ayna ka iibiso Yurub, iyada oo la eegayo baahida Yurub ee beddelka gaaska Ruushka, tani waxay u baahan tahay horumarinta kaabayaasha gaaska dareeraha ah ee Masar.
Warbaahinta Israa’iil ayaa sheegtay in qodobbada sidoo kale xudunta u ah wada-hadallada saddex geesoodka ah, ay ka mid yihiin xiisadda u dhaxaysa Maraykanka, Masar iyo Imaaraadka, marka la eego sii socoshada dagaalka Ruushku ku hayo Ukraine iyo sare u kaca ku yimid qiimaha qamadiga iyo suurtagalnimada ah in kor loo qaado tirada saliidda ee Imaaraadku dhoofiyo, marka loo eego qiimaha sare uu ku kacay marka loo fiiriyo Suuqyada caalamka.
Maamulka Israa’iil oo soo xiganaya ilo aan la magacaabin oo dawladda Israa’iil ka tirsan ayaa yiri “Shirka saddex geesoodka ah waxa uu ahaa mid si qarsoodi ah loo qorsheeyay maalmihii la soo dhaafay” Waxay intaas ku dartay in Israa’iil ay sidoo kale danaynayso inay Masar ka caawiso sidii ay u heli lahayd ilo kale oo Qamadi ah iyadoo la eegayo sii socoshada colaadda Ruushka iyo Ukraine.
Dhanka kale, Maamulaha Machadka Caalamiga ah ee Cilmiga Siyaasadda iyo Istiraatiijiyadda ee Istanbul, Mamdouh Al-Munir, ayaa muujiyay sida uu u aaminsan yahay in qolo walba ay ku dadaali doonto sidii ay uga faa’ideysan lahayd waxa ay qolo kale haysato, iyadoo Israel ay doonayso inay kordhiso Imaaraatka wax soo saarka saliida si uu qiimihiisu u fududeeyo oo uu kaar ahaan ugu hanjabo madaxda Imaaraadka.
Warbaahinta Israel oo soo xiganeysa xaqiijinta ilo diblumaasiyadeed oo Israel ka tirsan oo aan la magacaabin ayaa sheegay in kulanka uu ku saabsan yahay “danta amniga ee ay wadaagaan saddexda waddan.” Ilahaan ayaa intaa ku daray in Israa’iil iyo Imaaraadka ay ka soo horjeedaan dadaalka Maraykanka uu ku doonayo in magaca Ilaalada Kacaanka Iiraan looga saaro liiska argagixisada si ay uga farxiyaan Iiraan.
Si kastaba ha ahaatee, Axmed Malana oo ah cilmi-baaraha siyaasadeed ayaa meesha ka saaray in Sisi uu ku dhex guuri doono faylal la xiriira Iran, haddii aan dhaqaale badan laga soo qaadin Khaliijka oo la geeyo Masar, taasoo ka qayb qaadan doonta xallinta qalalaasaha dhaqaale ee hadda jirta.
Mulana waxa uu sheegay in Iran ay u taagan tahay khatarta koowaad ee Israa’iil xilligan, sida lagu sheegay warbixinnada hay’adaha Israa’iil, cabsida ay wadaagaan Sucuudiga iyo Imaaraadka, iyo marka la eego suurtogalnimada ah in Ilaalada laga saaro liiska argagixisada ee Maraykanka, saddexda waddan waxay isku dayi doonaan inay ka hortagaan Iran, halka Masar aysan u arag Iran inay tahay khatarta mudnaanta leh.
Marka laga hadlayo doorka Masar ee faylka Iran, Mulana wuxuu u arkay inay tahay door astaan ah oo ay ugu wacan tahay miisaanka tirada leh iyo millatari Masar marka loo eego waddamada Khaliijka, maadaama joogitaankeeda xulafada ka soo horjeeda Iran ay siinayso miisaan dheeraad ah.
Si kastaba ha ahaatee, afhayeenku wuxuu intaas ku daray, “Laakin isbahaysigan kuma biiri karo Sisi, marka laga reebo soo laabasho weyn oo ka dhigeysa faa’iidada ka qaybgalka mid mudan in la qabto.”
Dhinaca kale, Mamduux Al-Munir ayaa xaqiijiyay in shirka Sharmal Sheekh uusan ka bixi doonin guud ahaan galka Iran, gaar ahaan heshiiska Nukliyeerka, isagoo tilmaamay Abu Dhabi iyo Tel Aviv oo si weyn uga soo horjeeda soo laabashada heshiiskii Nukliyeerka ee lala galay.
Tehran, waxay sidoo kale ka soo horjeedaa suurtagalnimada ah in maamulka Biden laga saaro Ilaalada Kacaanka Iran ee liiska argagixisada Maraykanka.
Shaqada shirwaynaha ayaa loo tixgeliyey fariin mudaaharaad ah oo ku socota Washington sida uu sharaxayo wargeyska “Israa’iil Maanta”, ka dib horumarka wadahadalka nukliyeerka ee Tehran, iyo u janjeeridda in laga saaro “Ilaalada Kacaanka Iran” liiska argagixisada, in ku bedelashada ballan qaad dadweyne oo ka yimid Iran si loo joojiyo xiisadda gobolka.
Dhanka faylka Suuriya, Masar iyo Imaaraadka ayaa laga yaabaa inay door ka ciyaaraan dhexdhexaadinta Dimishiq iyo Tel Aviv si ay u sameeyaan isfaham toos ah oo dhexmara iyaga oo ka fog Iran iyo Ruushka, sida uu sheegay Axmed Maulana, oo meesha ka saaray in laga wada hadlo fayl kasta oo la xiriira arrinta Falastiin iyo maqnaanshaha wakiil ka socda maamulka, iyo ismari waaga hadda ka jira geeddi-socodka nabadeed, Saddexda waddan midkoodna kuma damqan inuu u guuro.
Dhanka kale, Warbaahinta Israel oo soo xiganeysa ilo-siyaasadeed oo israa’iil ah oo aan la magacaabin, in Israel ay ciyaareyso doorka dhexdhexaadinta Imaaraadka iyo Mareykanka, si loo qaboojiyo xiisadda labada dhinac.
Sida ay sheegtay idaacada, maamulka Mareykanka ayaa ka carooday booqashadii Bashaar Al-Asad uu ku tagay Imaaraadka (Jimcihii lasoo dhaafay), isagoo ku tilmaamay mid daandaansi ah, maadaama Mareykanku uu qaadacay madaxa maamulka Suuriya.
Dhinaca kale, Imaaraadka ayaa carooday, sababtoo ah waxay dareemayaan inay jirto taageero la’aanta Maraykanka ee ku aaddan weerarrada Xuutiyiinta ee Yemen.
Shir madaxeedka saddex geesoodka ah wuxuu u taagan yahay horumarkii ugu dambeeyay ee “Heshiiska Ibraahim”, kaas oo arkay in Israa’iil ay caadi ka dhigtay xiriirkii ay la lahayd Imaaraadka, Baxrayn iyo Marooko heshiisyada ay 2020-kii ku soo gabagabeeyeen kuwaas oo garwadeen ka ahaa madaxweynihii hore ee Mareykanka Donald Trump.
Booqashadan ayaa timid ka dib markii Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil uu ku dhawaaqay, Arbacadii la soo dhaafay, heshiis uu la galay Madaxweynaha Masar si loo sameeyo duulimaadyo toos ah oo u dhaxeeyo Tel Aviv iyo Sharm El Sheikh kuwaas oo bilaabanayo bisha soo socta ee April.
Bennett waxa uu sheegay ku dhawaad toddobaad ka hor inta aan lagu dhawaaqin furitaanka diyaaradaha in “iskaashiga labada dal uu ku fidinaayo dhinacyo badan, tanina waxay qayb ka qaadanaysaa xasiloonida labada shacab iyo xasiloonida gobolka.”
Bishii Maarso 2016, Sisi wuxuu markii ugu horreysay adeegsaday ereyga “nabad diiran” si uu u qeexo xiriirka la doonayo ee Israa’iil “Qaar ayaa sheegaya in nabadda lala leeyahay Israa’iil ma ahan mid diiran, laakiin waxaan leeyahay nabad diirran ayaa la gaari doonaa haddii aan awoodno oo xallin karno qadiyada walaalaheen reer Falastiin”.
Marqaati.com
